Online hulp is geen hype gebleken maar een blijvend onderdeel van zorg en welzijn. Dit blijkt wel uit de talloze manieren waarop het thema online hulpverlening een plek heeft veroverd, bijvoorbeeld in onderzoek en publicaties, in beleidsplannen van zorginstellingen, op congressen, in lezingen en workshops en natuurlijk in de vorm van kennisuitwisseling via online discussieplatforms. Veel organisaties ontwikkelen inmiddels online hulpinterventies om hun dienstverlening beter en toegankelijker te maken. De doelstelling van een opleiding is om aan te sluiten bij ontwikkelingen en behoeften van het werkveld. Desondanks constateren we dat het onderwijs nog nauwelijks aandacht besteedt aan dit onderwerp en gezien de ontwikkelingen is dat opmerkelijk.
Inventarisatie
De MOgroep Welzijn en Maatschappelijke Dienstverlening liet recent inventariseren wat de mogelijkheden zijn van online hulp voor haar leden, welke behoefte er leeft en welk ondersteuningsaanbod benodigd is om online hulp te stimuleren. Binnen dit traject liet de MOGroep stichting E-hulp.nl onder meer twee onderzoeken uitvoeren onder de leden van de MOGroep, hogescholen en amw-instellingen uit het netwerk van stichting E-hulp.nl.
Een van de conclusies is dat instellingen een grote behoefte hebben aan kennis omtrent praktische vaardigheden, bestaande initiatieven en mogelijkheden van het inzetten van online hulpvormen binnen het amw. Een quickscan onder zeventig amw-instellingen bracht twee knelpunten voor doorontwikkeling van internethulp boven tafel: gebrek aan kennis van de mogelijkheden en gebrek aan online hulpvaardigheden.
Zelden integraal ingezet
Uit 28 aanvullende, kwalitatieve interviews met uitvoerende medewerkers, leidinggevenden en directieleden blijkt dat online hulp in het amw zelden integraal wordt ingezet. In veel gevallen wordt online hulp als extra aangeboden naast het reguliere traject of enkel ingezet ten behoeve van toeleiding. Deels komt dit voort uit een gebrek aan kennis over de mogelijkheden. Alle resultaten en aanbevelingen staan in de businesscase “Meerwaarde Blended Hulpverlening (download na inlog).
Online hulp in het onderwijs
Ten behoeve van het onderzoek maakte een van de werkgroepen een overzicht van achttien amw-relevante opleidingen en legde contact met deze opleidingen. Op het verzoek om mee te werken aan ons onderzoek reageerden opleidingen coöperatief en enthousiast. Duidelijk is dat het onderwerp leeft en dat opleidingen het belang erkennen. In veel gevallen hebben ze online hulpverlening echter nog niet geconcretiseerd in het curriculum of het lesaanbod. Vaak blijkt er binnen de opleidingen ook een kennisgebrek op het gebied van online hulp. Dat maakt het lastiger om een onderwijsaanbod hierover te ontwikkelen.
Daarnaast zijn veel opleidingen nog bezig met het vormen van een visie op de waarde en het belang van online hulp voor het vakgebied. Dat betekent wel dat veel opleidingen een achterstand oplopen gezien het feit dat online hulp een steeds prominentere plek inneemt in het dagelijks werk van amw-instellingen en de behoefte aan gekwalificeerde stagiaires voor online hulpprojecten steeds groter wordt. Stichting E-hulp.nl merkt tegelijkertijd een toename in het aantal aanvragen vanuit hbo-, academische en postacademische opleidingen voor gastlessen en verzoeken om mee te denken over een lesaanbod in de vorm van een inleidend college, module, training, minor of master gericht op online hulp. De NHL Hogeschool is een van de voorlopers met haar integrale visie op online hulp in het onderwijs en haar vierdejaars minor.
Integrale visie
Online hulp raakt de hele organisatie, inclusief de opvattingen over de identiteit, kennis, vaardigheden en werkprocessen van een welzijnswerker. Om deze reden dient online hulp ook binnen het onderwijs een integrale plek te krijgen. Slechts vertellen over het bestaan van online hulp is niet voldoende. De NHL Hogeschool is een van de opleidingen in Nederland die dit erkent. In februari 2013 startten zij een nieuwe, hogeschoolbrede minor, getiteld iHuman. InnovatieKracht in Welzijn en Zorg (IKWZ) waarin online hulp een grote rol speelt. De minor leidt studenten op tot volwaardig beginnend beroepsprofessionals die participeren in innovatieve projecten, gericht op het ontwikkelen en verbeteren van de beroepspraktijk. Dit gebeurt door onder andere het kennisnemen van de mogelijkheden van ICT en het leren toepassen daarvan.
Online hulp onderwijsaanbod ontwikkelen
Om daadwerkelijk de beroepspraktijk te ontwikkelen en te verbeteren zijn kennis, praktische en methodische vaardigheden op het gebied van online hulp nodig. De NHL Hogeschool werkt daarom aan integratie van online hulp in leerjaar 1, 2 en 3. Het gaat dan niet alleen over inleidende colleges, maar ook over de ontwikkeling van een (e-learning) module en lessen gericht op methodische en praktische vaardigheden op het gebied van online communicatie, e-mailhulpverlening en chathulpverlening, aandacht voor ethische aspecten van online hulp en samenwerking rondom projecten en onderzoek. Een ander aspect van de integrale visie is de wens om samen met andere hogescholen onderwijsaanbod omtrent online hulp te ontwikkelen. De NHL Hogeschool roept geïnteresseerde opleidingen op te reageren.
Winst
Initiatieven zoals die van de NHL Hogeschool zorgen ervoor dat onderwijs en werkveld beter op elkaar aansluiten. Hogescholen leveren daardoor meer studenten af die goed zijn voorbereid op het veranderende werkveld. Amw-instellingen profiteren op hun beurt doordat zij de beschikking krijgen over meer gekwalificeerd personeel dat bijdraagt aan de benodigde doorontwikkeling van online hulp in het werkveld. Deze doorontwikkeling helpt tot slot het hele werkveld bij het invulling geven aan de speerpunten rondom eigen kracht en zelfstandigheid van burgers.
Specialiseren
Tegelijkertijd blijkt wel dat implementatie van online hulp binnen het onderwijs nog een weg te gaan heeft. Gelukkig beginnen diverse opleidingen inmiddels aan de weg te timmeren. Een welzijnsgerichte opleiding zou volgens ons in de toekomst in ieder geval studenten moeten opleiden in de praktische vaardigheden zoals e-mail- en chathulpverlening. Het is essentieel dat studenten de kans krijgen uitgebreid te oefenen en zelf te ervaren hoe het is om online hulp te krijgen. Dit kan bijvoorbeeld door studenten van verschillende hogescholen met elkaar te laten chatten of e-mailen. Ook is het belangrijk om kennis te hebben van de diverse online hulpvormen, de specifieke mogelijkheden ervan en hoe je in het dagelijks werk verantwoord kunt omgaan met deze hulpvormen. Tot slot is het belangrijk dat studenten zich in het laatste jaar kunnen specialiseren door onderzoek te doen of innovatieve online hulpprojecten op te zetten.